กองวิจัย สำนักงานยุทธศาสตร์ตำรวจ สำนักงานตำรวจแห่งชาติ ในปัจจุบันเป็นหน่วยงานระดับกองบังคับการ ขึ้นตรงต่อสำนักงานยุทธศาสตร์ตำรวจ สำนักงานตำรวจแห่งชาติ การจัดรูปองค์กร มีผู้บังคับการยศพลตำรวจตรีเป็นผู้บังคับบัญชาสูงสุด รับผิดชอบในการบริหารงาน 

  กองวิจัย สำนักงานยุทธศาสตร์ตำรวจ สำนักงานตำรวจแห่งชาติ เป็นหน่วยงานที่จัดตั้งขึ้นตั้งแต่พุทธศักราช 2498 เพื่อทำหน้าที่สนับสนุนในการป้องกันปราบปรามอาชญากรรม และเก็บรวบรวมสถิติทุกประเภท แล้วนำมาวิจัยค้นคว้ามูลเหตุการณ์เกิด เพื่อใช้ในการวางแผน ป้องกันปราบปรามอาชญากรรมต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นทั่วราชอาณาจักร โดยมี พล.ต.ต.เยื้อน ประภาวัตร ซึ่งขณะนั้นดำรงตำแหน่งผู้ช่วยผู้บัญชาการตำรวจสอบสวนกลาง และหัวหน้ากองวิทยาการ กรมตำรวจ เป็นผู้ริเริ่ม และได้พิจารณาเห็นว่าการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมเท่าที่เป็นอยู่ ตกเป็นอำนาจและหน้าที่หลายฝ่าย เช่น กรมตำรวจ กรมการปกครอง กรมอัยการ และอื่น ๆ ต่างฝ่ายต่างก็บริหารงานกันไปตามอำนาจและหน้าที่ของตนซี่งมีอยู่ตามลำพัง ขาดการติดต่อประสานงานซึ่งกันและกันเท่าที่ควร ขาดการเร่งรัดให้การป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทันกับเหตุการณ์ ขาดการประมวลเรื่องราวหรือเก็บสถิติอาชญากรรมไว้เป็นหลักฐาน ทำให้การป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร  จึงได้ทำความเห็นเสนออธิบดีกรมตำรวจว่าสมควรที่จะให้จัดตั้งคณะกรรมการขึ้นคณะหนึ่ง เพื่อทำหน้าที่เป็นหน่วยกลางในการพิจารณาและสั่งการป้องกันและปราบปราอาชญากรรม โดยเรียกว่า  “คณะกรรมการวางแผนการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรม” ซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนชื่อมาเป็น กองวิจัยและวางแผน โดยใช้อักษรชื่อย่อว่า “ศปอ” ประกอบด้วย ดังนี้

 โดยให้หัวหน้ากองวิทยาการ กรมตำรวจ จัดเจ้าหน้าที่ขึ้นทำหน้าที่รับส่งข่าว ประมวลข่าว เตรียมระเบียบวาระการประชุมพิจารณาสำนวนการสอบสวน ทำสถิติต่าง ๆ ทำงานสารบรรณ และอื่น ๆ เพื่อให้ดำเนินการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมของคณะกรรมการดำเนินไปด้วยดี ซึ่งขณะนั้นกรมตำรวจได้พิจารณาแล้วเห็นชอบด้วยตามเสนอ จึงได้มีคำสั่งกรมตำรวจให้ทำเรื่องราวเสนอกระทรวงมหาดไทย เพื่อขอจัดตั้งกรรมการดังกล่าว และเหตุด้วยกรรมการแต่ละท่านอยู่ต่างกรมกองกัน กระทรวงมหาดไทยเห็นชอบด้วย จึงได้มี คำสั่งที่ 466/2498 ลงวันที่ 11 พฤษภาคม 2498 โดย พล.ต.อ.เผ่า ศรียานนท์ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทยลงนามแทนรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย

ภายหลังจากการที่กระทรวงมหาดไทยมีคำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการดังกล่าวแล้ว ก็เป็นระยะเวลาพอดีที่มีการยุบเลิกกองบัญชาการตำรวจนครบาล กองบัญชาการตำรวจภูธร และกองบัญชาการตำรวจสอบสวนกลาง ทั้งนี้ โดยให้อำนาจผู้บัญชาการทั้ง 3 กองบัญชาการมีอำนาจสั่งราชการในแต่ละหน่วยงานได้เท่ากับอำนาจของอธิบดี กรมตำรวจ เมื่อกรณีเป็นเช่นนี้ พล.ต.ต.เยื้อน ประภาวัตร ในฐานะกรรมการและเลขานุการคณะกรรมการ ศปอ. จึงเสนอกรมตำรวจขอแต่งตั้งเจ้าหน้าที่จากกองบัญชาการตำรวจภูธร  กองบัญชาการตำรวจนครบาล และกองบัญชาการตำรวจสอบสวนกลาง  ซึ่งถูกยุบเลิกบางนายมาเป็นเจ้าหน้าที่ปฎิบัติงานของคณะกรรมการดังกล่าว กรมตำรวจก็เห็นชอบด้วย

คณะกรรมการวางแผนป้องกันและปราบปรามอาชญากรรม หรือ ศปอ. นี้ ได้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดมา จนเห็นว่าเป็นการถาวรแล้ว พล.ต.ต.เยื้อน ประภาวัตร จึงเห็นเป็นการสมควรที่จะแต่งตั้งเจ้าหน้าที่ปฎิบัติงานในคณะกรรมการดังกล่าวขึ้นพร้อมกับหน่วยงานขึ้นรองรับเป็นการถาวร จึงได้ดำเนินการจัดตั้ง “กองศูนย์การป้องกันและปราบปรามอาชญากรรม” หรือเรียกว่า “ศปอ.” ขึ้น ในกรมตำรวจตามพระราชกฤษฏีกา พ.ศ. 2498 โดยแบ่งส่วนราชการของหน่วยงานนี้ ออกเป็น 7 แผนก ดังนี้